Daftar beberapa lagu daerah Jawa Tengah :
A. Gambang
Suling
B. Gek
Kepriye
C. Gundul
Pacul
D. Lir-Ilir
F. Jangkrik
Genggong
G. Jaranan
H. Jenang
Gula
E. Jamuran
Waktu diunggah : 7
Juni 2012 pukul 06.50
Waktu akses : 28
Juli 2012 pukul 21.10
Tembang
Macapat :
Tembang cilik /
Sekar alit;
A. Dhandhanggula
B. Maskumambang
C. Sinom
D. Kinanthi
E. Asmarandana
F. Durma
G. Pangkur
H. Mijil
I. Pocung
Tembang tengahan /
Sekar madya;
A. Jurudhemung
B. Wirangrong
C. Balabak
D. Gambuh
E. Megatruh
Tembang gedhé / Sekar
ageng;
A.
Girisa
Waktu
diunggah : 14 Juni 2012 pukul 18.32
Waktu
akses : 28 Juli 2012 pukul 21.18
1.
Gambang
Suling
Gambang Suling termasuk lagu
daerah Jawa Tengah. Lagu yang cukup populer ini karya dalang kondang Ki Narto Sabdo.
Gambang Suling iku
sawijining tembang dolanan, yaiku jinis tembang sing
prasaja, biasa ditembangaké déning bocah-bocah cilik, utamané ing
padésan, sinambi dolanan bebarengan karo kanca-kancané. Lumantar lagu dolanan,
bocah-bocah dikenalaké bab sato kéwan, sato iwèn, thethukulan, tetanduran,
bebrayan, lingkungan alam, lan sapanunggalané.Kadhangkala tembang dolanan uga
ditembangaké déning waranggana jroning swasana tinamtu ing pagelaran wayang
kulit.
Gambang suling
ngumandang swarane
tulat-tulit
kepenak unine
u. .nine mung
nrenyuh ake
bareng lan
kentrung ketipung suling
sigrak kendhangane
Terjemahan :
Bunyi suling berkumandang swaranya
Tulat-tulit enak bunyinya
Bunyinya hanya mengharukan
Bersama kentrung ketipung suling
Mantap bunyi kendangnya
Tulat-tulit enak bunyinya
Bunyinya hanya mengharukan
Bersama kentrung ketipung suling
Mantap bunyi kendangnya
Ki Narto Sabdo
Waktu
diunggah : 23 Desember 2008 oleh Kak Ichsan
07 Februari 2010
29 Mei 2012 pukul 09.40
Waktu
akses : 29 Juli 2012 pukul 13.25
2.
Gek
Kepriye
Duh kaya ngene
rasane
Anake wong ora duwe
Ngalor ngidul tansah diece
Karo kanca kancane
Anake wong ora duwe
Ngalor ngidul tansah diece
Karo kanca kancane
Pye pye pye pye
ya ben rasakna
Pye pye pye pye rasakna dewe
Pye pye pye pye ya ben rasakna
Pye pye pye pye rasakna dewe
Pye pye pye pye rasakna dewe
Pye pye pye pye ya ben rasakna
Pye pye pye pye rasakna dewe
Besuk kapan aku
bisa
Urip kang luwih mulya
Melu nyunjung drajating bangsa
Indonesia kang mulya
Urip kang luwih mulya
Melu nyunjung drajating bangsa
Indonesia kang mulya
Pye pye pye pye
mbuh ra weruh
Pye pye pye pye mbuh ra ngerti
Pye pye pye pye mbuh ra weruh
Pye pye pye pye mbuh ra ngerti
Pye pye pye pye mbuh ra ngerti
Pye pye pye pye mbuh ra weruh
Pye pye pye pye mbuh ra ngerti
Waktu diunggah : 04 Mei 2006 pukul
21.23
Waktu akses : 29 Juli 2012 pukul
15.24
3.
Gundul Pacul
Lirik dan nada Gundul Pacul
diciptakan oleh R.C. Hardjosubroto. Namun, pada umumnya lagu ini dianggap
sebagai hasil karya Sunan Kalijaga. Lagu ini juga merupakan lagu suluh populer
yang digunakan Sunan Kalijaga untuk berdakwah.
Lagu ini memiliki birama 4/4 dan tipe moderato.
Gundul gundul pacul cul gelelengan
Nyunggi nyunggi wakul kul gembelengan
Nyunggi nyunggi wakul kul gembelengan
Wakul ngglimpang segane dadi dak ratan
Wakul ngglimpang segane dadi sak ratan
Wakul ngglimpang segane dadi sak ratan
Waktu diunggah : 04 Mei 2006 pukul 21.23
29 Mei 2012 pukul
11.38
28 Juli 2012
pukul 09.28
Waktu akses : 29 Juli 2012 pukul 15.48
4.
Lir-Ilir
Lagu Lir-Ilir diciptakan oleh Sunan
Kalijaga. Sampai sekarang, lagu ini masih akrab di telinga sebagian besar orang
Jawa.
Lir-ilir,
lir-ilir
tandure wis
sumilir
Tak ijo
royo-royo tak senggo temanten anyar
Cah angon-cah
angon penekno blimbing kuwi
Lunyu-lunyu yo penekno
kanggo mbasuh dodotiro
Dodotiro-dodotiro
kumitir bedhah ing pinggir
Dondomono
jlumatono kanggo sebo mengko sore
Mumpung padhang
rembulane mumpung jembar kalangane
Yo surako…
surak hiyo…
Lir ilir, judul dari tembang
di atas. Bukan sekedar tembang dolanan biasa, tapi tembang di atas mengandung
makna yang sangat mendalam. Tembang karya Kanjeng Sunan ini memberikan hakikat
kehidupan dalam bentuk syair yang indah. Carrol McLaughlin, seorang profesor
harpa dari Arizona University terkagum kagum dengan tembang ini, beliau sering
memainkannya. Maya Hasan, seorang pemain Harpa dari Indonesia pernah mengatakan
bahwa dia ingin mengerti filosofi dari lagu ini. Para pemain Harpa seperti Maya
Hasan (Indonesia), Carrol McLaughlin (Kanada), Hiroko Saito (Jepang), Kellie
Marie Cousineau (Amerika Serikat), dan Lizary Rodrigues (Puerto Rico) pernah
menterjemahkan lagu ini dalam musik Jazz pada konser musik “Harp to Heart“.
Apakah makna mendalam dari tembang ini? Mari
kita coba mengupas maknanya
Lir-ilir, lir-ilir
tembang ini diawalii dengan
ilir-ilir yang artinya bangun-bangun atau bisa diartikan hiduplah (karena
sejatinya tidur itu mati) bisa juga diartikan sebagai sadarlah. Tetapi yang
perlu dikaji lagi, apa yang perlu untuk dibangunkan?Apa yang perlu dihidupkan?
hidupnya Apa ? Ruh? kesadaran ? Pikiran? terserah kita yang penting ada sesuatu
yang dihidupkan, dan jangan lupa disini ada unsur angin, berarti cara
menghidupkannya ada gerak..(kita fikirkan ini)..gerak menghasilkan udara. ini
adalah ajakan untuk berdzikir. Dengan berdzikir, maka ada sesuatu yang
dihidupkan.
tandure wus sumilir, Tak ijo
royo-royo tak senggo temanten anyar.
Bait ini mengandung makna
kalau sudah berdzikir maka disitu akan didapatkan manfaat yang dapat
menghidupkan pohon yang hijau dan indah. Pohon di sini artinya adalah sesuatu
yang memiliki banyak manfaat bagi kita. Pengantin baru ada yang mengartikan
sebagai Raja-Raja Jawa yang baru memeluk agama Islam. Sedemikian maraknya
perkembangan masyarakat untuk masuk ke agama Islam, namun taraf penyerapan dan
implementasinya masih level pemula, layaknya penganten baru dalam jenjang
kehidupan pernikahannya.
Cah angon cah angon penekno blimbing
kuwi.
Mengapa kok “Cah angon” ?
Bukan “Pak Jendral” , “Pak Presiden” atau yang lain? Mengapa dipilih “Cah
angon” ? Cah angon maksudnya adalah seorang yang mampu membawa makmumnya,
seorang yang mampu “menggembalakan” makmumnya dalam jalan yang benar.
Lalu,kenapa “Blimbing” ? Ingat sekali lagi, bahwa blimbing berwarna hijau (ciri
khas Islam) dan memiliki 5 sisi. Jadi blimbing itu adalah isyarat dari agama
Islam, yang dicerminkan dari 5 sisi buah blimbing yang menggambarkan rukun
Islam yang merupakan Dasar dari agama Islam. Kenapa “Penekno” ? ini adalah
ajakan para wali kepada Raja-Raja tanah Jawa untuk mengambil Islam dan dan
mengajak masyarakat untuk mengikuti jejak para Raja itu dalam melaksanakan
Islam.
Lunyu lunyu penekno kanggo mbasuh
dodotiro.
Walaupun dengan bersusah
payah, walupun penuh rintangan, tetaplah ambil untuk membersihkan pakaian kita.
Yang dimaksud pakaian adalah taqwa. Pakaian taqwa ini yang harus dibersihkan.
Dodotiro dodotiro, kumitir bedah ing
pinggir.
Pakaian taqwa harus kita
bersihkan, yang jelek jelek kita singkirkan, kita tinggalkan, perbaiki,
rajutlah hingga menjadi pakain yang indah ”sebaik-baik pakaian adalah pakaian
taqwa“.
dondomono jlumatono kanggo sebo
mengko sore.
Pesan dari para Wali bahwa
suatu ketika kamu akan mati dan akan menemui Sang Maha Pencipta untuk
mempertanggungjawabkan segala perbuatanmu. Maka benahilah dan sempurnakanlah
ke-Islamanmu agar kamu selamat pada hari pertanggungjawaban kelak.
Mumpung padhang rembulane, mumpung
jembar kalangane.
Para wali mengingatkan agar
para penganut Islam melaksanakan hal tersebut ketika pintu hidayah masih
terbuka lebar, ketika kesempatan itu masih ada di depan mata, ketika usia masih
menempel pada hayat kita.
Yo surako surak hiyo.
Sambutlah seruan ini dengan
sorak sorai “mari kita terapkan syariat Islam” sebagai tanda kebahagiaan. Hai
orang-orang yang beriman, penuhilah seruan Allah dan seruan Rasul apabila Rasul
menyeru kamu kepada suatu yang memberi kehidupan kepada kamu (Al-Anfal :25)
Belimbing
Sunan Kalijaga
Waktu diunggah : 12 Agustus 2011
28 Juli 2012
pukul 09.28
Waktu akses : 29 Juli 2012 pukul 16.25
5.
Jamuran
Pencipta tembang dolanan anak ini
adalah Ki Hadi Sukatno. Saat ini, Ki Hadi Sukatno khawatir bila lagu Jamuran
dan tembang dolanan anak lainnya tidak akan lestari karena saat ini anak-anak
lebih menyukai bermain permainan canggih yang modern dan menonton televisi
daripada bermain permain tradisional nan unik dan kreatif.
Jamuran iku dolanan kang misuwur ing tlatah Jawa. Jamuran bisa
dilakokaké bocah kang cacahé 4-12. Jamuran lumrahé dianakake ing wektu sore lan
bengi nalika padhang bulan.
Bocah sing melu dolanan umure antarane 6 nganti 13 taun. Dolanan jamuran bisa
dilakokaké dening bocah lanang, bocah wadon utawa campuran. Dolanan jamuran ora
butuhaké perkakas warna-warna, mung butuhake latar kang jembar.
Carane dolanan
Saumpama
sing dolanan cacahe 10 (A, B, C, D, E, F, G, H, I, J), banjur diundhi kanthi pingsut, sapa sing
kalah bakal dadi. Saumpama sing dadi J, banjur A, B, C, D, E, F, G, H, I baris
bentuk bunder, ngubengi J kang ana ing tengah. Banjur A nganti I mau mlaku
mubeng-mubeng ngubengi J, sinambi nembangaké tembang jamuran. Nalika tekan
pungkasané tembang, A nganti I
mandheg anggoné ngubengi J. Banjur J mangsuli pitakoné bocah-bocah sing
ngubengi. Saumpama J mangsuli jamur kethèk mènèk, banjur bocah 9 sing
ngubengi mau kudu langsung tumindak kaya kethèk. Yen ana bocah
sing ora isa niru tumindak kaya kethèk, tegesé bocah kuwi bakal dadi. Bocah
kang dadi isa nyebutaké aran jamur apa wae kang kudu diperagakaké bocah 9 sing
mubengi sing dadi mau. Yèn ana bocah sing ora isa, tegesé bocah kuwi dadi.
Saumpamané jamur gagak, bocah 9 kang
ana ing pinggir mau kudu niru tumindaké gagak, yèn salah utawa ora bisa kudu
dadi.
Jamuran ya gégé thok
Jamur apa ya gégé thok
Jamur gajih mbejijih sa ara-ara
Sira mbadhé jamur apa
Jamur apa ya gégé thok
Jamur gajih mbejijih sa ara-ara
Sira mbadhé jamur apa
Dolanan Jamuran Ki
Hadi Sukatno
Waktu diunggah : 26 Maret
2012 pukul 12.27
11 Juli 2012
pukul 14.26
Waktu akses : 29 Juli 2012 pukul
17.03
6. Jangkrik Genggong
Lagu Jangkrik Genggong adalah lagu
ciptaan Andjar Any. Lagu ini dinyanyikan oleh Waldjinah dan diproduksi oleh
Pusaka Records.
Kendal kaline wungu
Ajar kenal karo aku
Lelene mati digepuk
Gepuk nganggo walesane
Ajar kenal karo aku
Lelene mati digepuk
Gepuk nganggo walesane
Suwe ora petuk
ati sido remuk
Kepetuk mung suwarane
ati sido remuk
Kepetuk mung suwarane
E..ya..e..ya..e..
E..ya..e..yae yae yae
E..ya..e..yae yae yae
Jangkrik genggong
Jangkrik genggong
Luwih becik omomg kosong
Jangkrik genggong
Luwih becik omomg kosong
Semarang kaline banjir
Jo semelang rak dipikir
Jangkrik upo sobo ning tonggo
Melumpat ning tengah jogan
Jo semelang rak dipikir
Jangkrik upo sobo ning tonggo
Melumpat ning tengah jogan
Wis watake prio
Jare ngaku setyo
Tekan ndalan selewengan
Jare ngaku setyo
Tekan ndalan selewengan
E..ya..e..ya..e..
E..ya..e..yae yae yae
E..ya..e..yae yae yae
Jangkrik genggong
Jangkrik genggong
Wani nglirik sepi uwong
Yen ngetan bali ngulon
Tiwas edan ora kelakon
Yen ngrujak rujako nanas
Ojo ditambahi kweni
Jangkrik genggong
Wani nglirik sepi uwong
Yen ngetan bali ngulon
Tiwas edan ora kelakon
Yen ngrujak rujako nanas
Ojo ditambahi kweni
Kene tiwas nggagas
Awak adem panas
Jebul ono sing nduweni
Awak adem panas
Jebul ono sing nduweni
E..ya..e..ya..e..
E..ya..e..yae yae yae
E..ya..e..yae yae yae
Jangkrik genggong
Jangkrik genggong
Sampun cekap mongso borong
Jangkrik genggong
Sampun cekap mongso borong
ç Andjar Any
Waktu diunggah : 14 August 2011
Waktu akses : 29 Juli 2012 pukul 20.13
7. Jaranan
Lagu ini diciptakan oleh Ki Hadi
Sukatno.
Lagu ini sewajarnya dinyanyikan
anak-anak sambil memakai jaran kepang.
Jaranan, jaranan jarané jaran Tèji
Sing numpak Mas Ngabèhi, sing ngiring para abdi
Jrèk jrèk nong, jrèk jrèk gung jrèk è jrèk turut lurung
Gedebuk krincing gedebuk krincing thok thok gedebuk jedhèr
Gedebuk krincing gedebuk krincing thok thok gedebuk jedhèr.
Sing numpak Mas Ngabèhi, sing ngiring para abdi
Jrèk jrèk nong, jrèk jrèk gung jrèk è jrèk turut lurung
Gedebuk krincing gedebuk krincing thok thok gedebuk jedhèr
Gedebuk krincing gedebuk krincing thok thok gedebuk jedhèr.
Jaranan Ki Hadi Sukatno
Waktu diunggah : 18 Mei 2012
pukul 12.13
Waktu akses : 29
Juli 2012 pukul 20.20
8.
Jenang Gula
Lagu ini
merupakan salah satu karya Andjar Any. Lagu ini juga digunakan di Langgam Jawa.
Jenang
gulo, kowe ojo lali marang aku iki yo kangmas
Nalikane
nandang susah sopo sing ngancani,
Dhek
semono aku tetep setyo serta tetep tresno yo kangmas.
Durung
nate gawe gelo lan gawe kuciwo
Ning
saiki bareng mukti kowe kok njur malah lali marang aku
Sithik-sithik
mesti nesu terus ngajak padu
Jo ngono… jo ngono…
Opo
kowe pancen ra kelingan jamane dek biyan yo kangmas
Kowe
janji bungah susah padha dilakoni
Anda mungkin pernah mendengar atau membaca lirik lagu
tersebut. Bagi sebagian orang, lirik lagu di atas mungkin nggak begitu menarik
perhatian, namun bagi insan yang memegang prinsip kesetiaan penuh kepada
pasangan hidup (suami istri), lirik lagu tersebut layak untuk dicermati,
dicerna dan diresapi maknanya lebih dalam. Lagu itu berisi keluhan dari seorang
istri yang telah mengikat kesetiaan penuh kepada suaminya, namun ketika hidup
mereka semakin sejahtera, ternyata sang suami justru melupakan sang istri. Bagi
kaum adam, anda layak untuk mencerna makna lagu tersebut dengan jernih, agar
hidup anda menjadi mulia dan terhormat, baik di mata masyarakat, anak-anak, dan
apalagi bagi istri anda. Kemungkinan sang pencipta lagu saat mencipta lagu
tersebut terinspirasi dengan banyak kejadian, dimana saat suami istri dalam
posisi susah mereka saling mencintai, namun ketika mereka semakin makmur, sang
suami justru semakin melupakan peran sentral sang istri dalam mencapai
kemakmuran tersebut.
ç Andjar Any
Waktu diunggah :
25 Maret 2011 pukul 02.39
11 Januari
2009
Waktu akses : 29
Juli 2012 pukul 20.32
Tembang Macapat
Macapat
adalah tembang atau puisi tradisional Jawa. Setiap bait macapat mempunyai baris
kalimat yang disebut gatra, dan setiap gatra mempunyai sejumlah suku
kata (guru wilangan) tertentu, dan berakhir pada bunyi sanjak akhir yang
disebut guru lagu.Macapat dengan nama lain juga bisa ditemukan dalam kebudayaan
Bali, Sasak, Madura,
dan Sunda. Selain
itu macapat juga pernah ditemukan di Palembang dan Banjarmasin. Biasanya
macapat diartikan sebagai maca papat-papat (membaca empat-empat), yaitu
maksudnya cara membaca terjalin tiap empat suku kata. Namun ini bukan
satu-satunya arti, penafsiran lainnya ada pula. Macapat diperkirakan muncul
pada akhir Majapahit
dan dimulainya pengaruh Walisanga, namun hal ini hanya bisa dikatakan untuk situasi
di Jawa
Tengah. Sebab di Jawa Timur dan Bali macapat telah
dikenal sebelum datangnya Islam.
Karya-karya
kesusastraan klasik Jawa dari masa Mataram
Baru, pada umumnya ditulis menggunakan metrum macapat.Sebuah tulisan dalam
bentuk prosa atau gancaran pada umumnya tidak dianggap sebagai hasil
karya sastra namun hanya semacam 'daftar isi' saja.Beberapa contoh karya sastra
Jawa yang ditulis dalam tembang macapat termasuk Serat
Wedhatama, Serat Wulangreh,
dan Serat Kalatidha.
Puisi
tradisional Jawa atau tembang biasanya dibagi menjadi tiga kategori: tembang
cilik, tembang tengahan dan tembang gedhé. Macapat
digolongkan kepada kepada kategori tembang cilik dan juga tembang
tengahan, sementara tembang gedhé berdasarkan kakawin atau
puisi tradisional Jawa Kuna, namun dalam penggunaannya pada masa Mataram Baru,
tidak diterapkan perbedaan antara suku kata panjang ataupun pendek. Di sisi
lain tembang tengahan juga bisa merujuk kepada kidung,
puisi tradisional dalam bahasa Jawa Pertengahan.
Kalau
dibandingkan dengan kakawin, aturan-aturan dalam macapat berbeda dan lebih mudah
diterapkan menggunakan bahasa Jawa karena berbeda dengan kakawin yang
didasarkan pada bahasa Sanskerta, dalam macapat perbedaan antara
suku kata panjang dan pendek diabaikan.
Etimologi
Pada
umumnya macapat diartikan sebagai maca papat-papat (membaca
empat-empat), yaitu maksudnya cara membaca terjalin tiap empat suku kata. Namun
ini bukan satu-satunya arti, penafsiran lainnya ada pula. Seorang pakar Sastra
Jawa, Arps
menguraikan beberapa arti-arti lainnya di dalam bukunya Tembang in two
traditions.
Selain
yang telah disebut di atas ini, arti lainnya ialah bahwa -pat merujuk
kepada jumlah tanda diakritis (sandhangan) dalam aksara Jawa
yang relevan dalam penembangan macapat.
Kemudian
menurut Serat Mardawalagu,
yang dikarang oleh Ranggawarsita, macapat merupakan singkatan dari frasa maca-pat-lagu
yang artinya ialah "melagukan nada keempat". Selain maca-pat-lagu,
masih ada lagi maca-sa-lagu, maca-ro-lagu dan maca-tri-lagu.
Konon maca-sa termasuk kategori tertua dan diciptakan oleh para Dewa dan
diturunkan kepada pandita Walmiki dan diperbanyak oleh sang pujangga istana
Yogiswara dari Kediri. Ternyata ini termasuk kategori yang sekarang disebut
dengan nama tembang
gedhé. Maca-ro termasuk tipe tembang gedhé di mana jumlah
bait per pupuh bisa kurang dari empat sementara jumlah sukukata dalam setiap
bait tidak selalu sama dan diciptakan oleh Yogiswara. Maca-tri atau
kategori yang ketiga adalah tembang tengahan yang konon diciptakan oleh
Resi Wiratmaka, pandita istana Janggala dan disempurnakan oleh Pangeran Panji
Inokartapati dan saudaranya. Dan akhirnya, macapat atau tembang cilik
diciptakan oleh Sunan Bonang dan diturunkan kepada semua wali.
Sejarah macapat
Secara
umum diperkirakan bahwa macapat muncul pada akhir masa Majapahit dan
dimulainya pengaruh Walisanga, namun hal ini hanya bisa dikatakan untuk situasi
di Jawa
Tengah. Sebab di Jawa Timur dan Bali macapat telah
dikenal sebelum datangnya Islam. Sebagai contoh ada sebuah teks dari Bali atau
Jawa Timur yang dikenal dengan judul Kidung Ranggalawé dikatakan telah
selesai ditulis pada tahun 1334 Masehi. Namun di sisi lain, tarikh ini
disangsikan karena karya ini hanya dikenal versinya yang lebih mutakhir dan
semua naskah yang memuat teks ini berasal dari Bali.
Sementara
itu mengenai usia macapat, terutama hubungannya dengan kakawin, mana
yang lebih tua, terdapat dua pendapat yang berbeda. Prijohoetomo berpendapat
bahwa macapat merupakan turunan kakawin dengan tembang gedhé sebagai perantara.
Pendapat ini disangkal oleh Poerbatjaraka dan Zoetmulder. Menurut kedua pakar
ini macapat sebagai metrum puisi asli Jawa lebih tua usianya daripada kakawin.
Maka macapat baru muncul setelah pengaruh India semakin pudar.
Struktur macapat
Sebuah
karya sastra macapat biasanya dibagi menjadi beberapa pupuh, sementara
setiap pupuh dibagi menjadi beberapa pada. Setiap pupuh menggunakan metrum yang
sama. Metrum ini biasanya tergantung kepada watak isi teks yang
diceritakan.
Jumlah
pada per pupuh berbeda-beda, tergantung terhadap jumlah teks yang
digunakan. Sementara setiap pada dibagi lagi menjadi larik atau gatra.
Sementara setiap larik atau gatra ini dibagi lagi menjadi suku
kata atau wanda. Setiap gatra jadi memiliki jumlah suku kata yang
tetap dan berakhir dengan sebuah vokal yang sama pula.
Aturan
mengenai penggunaan jumlah suku kata ini diberi nama guru wilangan.
Sementara aturan pemakaian vokal akhir setiap larik atau gatra
diberi nama guru lagu.
Jenis metrum macapat
Jumlah metrum baku macapat ada limabelas buah. Lalu metrum-metrum ini dibagi menjadi tiga jenis, yaitu tembang cilik, tembang tengahan dan tembang gedhé. Kategori tembang cilik memuat sembilan metrum, tembang tengahan enam metrum dan tembang gedhé satu metrum.
Tabel macapat
Supaya lebih
mudah membedakan antara guru gatra, guru wilangan lan guru
lagu dari tembang-tembang tadi, maka setiap metrum ditata di dalam sebuah
tabel seperti di bawah ini :
Metrum
|
Gatra
|
I
|
II
|
III
|
IV
|
V
|
VI
|
VII
|
VIII
|
IX
|
X
|
Tembang cilik / Sekar alit
|
|||||||||||
Dhandhanggula
|
10
|
10i
|
10a
|
8é
|
7u
|
9i
|
7a
|
6u
|
8a
|
12i
|
7a
|
Maskumambang
|
4
|
12i
|
6a
|
8i
|
8a
|
||||||
Sinom
|
9
|
8a
|
8i
|
8a
|
8i
|
7i
|
8u
|
7a
|
8i
|
12a
|
|
Kinanthi
|
6
|
8u
|
8i
|
8a
|
8i
|
8a
|
8i
|
||||
Asmarandana
|
7
|
8a
|
8i
|
8é
|
8a
|
7a
|
8u
|
8a
|
|||
Durma
|
7
|
12a
|
7i
|
6a
|
7a
|
8i
|
5a
|
7i
|
|||
Pangkur
|
7
|
8a
|
11i
|
8u
|
7a
|
12u
|
8a
|
8i
|
|||
Mijil
|
6
|
10i
|
6o
|
10é
|
10i
|
6i
|
6u
|
||||
Pocung
|
4
|
12u
|
6a
|
8i
|
12a
|
||||||
Tembang tengahan / Sekar madya
|
|||||||||||
Jurudhemung
|
7
|
8a
|
8u
|
8u
|
8a
|
8u
|
8a
|
8u
|
|||
Wirangrong
|
6
|
8i
|
8o
|
10u
|
6i
|
7a
|
8a
|
||||
Balabak
|
6
|
12a
|
3é
|
12a
|
3é
|
12u
|
3é
|
||||
Gambuh
|
5
|
7u
|
10u
|
12i
|
8u
|
8o
|
|||||
Megatruh
|
5
|
12u
|
8i
|
8u
|
8i
|
8o
|
|||||
Tembang gedhé / Sekar ageng
|
|||||||||||
Girisa
|
8
|
8a
|
8a
|
8a
|
8a
|
8a
|
8a
|
8a
|
8a
|
Contoh penggunaan metrum macapat
Di bawah ini
disajikan contoh-contoh penggunaan setiap metrum macapat dalam bahasa Jawa
beserta terjemahannya dalam bahasa Indonesia. Dijelaskan pula tokoh penciptanya
menurut legenda dan watak setiap metrum.
Dhandhanggula
Dhandhanggula adalah sebuah metrum yang memiliki watak luwes. Metrum ini diatribusikan kepada Sunan Kalijaga.
Contoh
(Serat Jayalengkara):
Bahasa
Jawa
|
Bahasa
Indonesia
|
Prajêng Medhang Kamulan winarni,
|
Diceritakan mengenai kerajaan
Medhang Kamulan,
|
narèndrâdi Sri Jayalengkara,
|
ketika sang raja agung Sri
Jayalengkara
|
kang jumeneng nerpatiné,
|
yang bertahta sebagai raja
|
ambek santa budi alus,
|
memiliki pikiran tenang dan
berbudi halus
|
nata dibya putus ing niti,
|
raja utama pandai dalam ilmu
politik
|
asih ing wadya tantra,
|
mengasihi para bala tentara
|
paramartêng wadu,
|
sayang terhadap para wanita
|
widagdêng mring kasudiran,
|
teguh terhadap jiwa kepahlawanan
|
sida sedya putus ing agal lan
alit,
|
berhasil dalam berkarya secara
lahiriah maupun batiniah
|
tan kènger ing aksara.
|
tidak terpengaruh sihir.
|
Maskumambang
Gereng-gereng Gathotkaca sru
anangis
Sambaté mlas arsa
Luhnya marawayan mili
Gung tinamêng astanira
Sinom
Pangéran Panggung saksana,
Anyangking daluwang mangsi,
Dènira manjing dahana,
Alungguh sajroning geni,
Èca sarwi nenulis,
Ing jero pawaka murub.
Anyangking daluwang mangsi,
Dènira manjing dahana,
Alungguh sajroning geni,
Èca sarwi nenulis,
Ing jero pawaka murub.
Asmaradana
Aja turu soré kaki Ana Déwa
nganglang jagad Nyangking bokor kencanané Isine donga tetulak Sandhang kelawan
pangan Yaiku bagéyanipun wong welek sabar narima
Kinanthi
Metrum Kinanthi ini memiliki watak gandrung
dan piwulang. Metrum ini konon diciptakan oleh Sultan Adi Erucakra.
Contoh (Serat Rama gubahan Yasadipura):
Anoman malumpat sampun,
Praptêng witing nagasari,
Mulat mangandhap katingal,
Wanodyâyu kuru aking,
Gelung rusak awor kisma,
Ingkang iga-iga kêksi.
Praptêng witing nagasari,
Mulat mangandhap katingal,
Wanodyâyu kuru aking,
Gelung rusak awor kisma,
Ingkang iga-iga kêksi.
Pangkur
Lumuh tukua pawarta,
Tan saranta nuruti hardengati,
Satata tansah tinemu,
Kataman martotama,
Kadarmaning narendra sudibya sadu,
Wus mangkana kalih samya,
Sareng manguswa pada ji.
Tan saranta nuruti hardengati,
Satata tansah tinemu,
Kataman martotama,
Kadarmaning narendra sudibya sadu,
Wus mangkana kalih samya,
Sareng manguswa pada ji.
(Haji Pamasa, Ranggawarsita)
Pangkur
Mingkar mingkuring angkara,
Akarana karenan mardi siwi,
Mangka nadyan tuwa pikun,
Yen tan mekani rasa,
Yekti sepi sepa lir asepa samun,
Samangsane pakumpulan,
Gonyak ganyuk nglelingsemi.
Akarana karenan mardi siwi,
Mangka nadyan tuwa pikun,
Yen tan mekani rasa,
Yekti sepi sepa lir asepa samun,
Samangsane pakumpulan,
Gonyak ganyuk nglelingsemi.
Durma
Damarwulan aja ngucireng ngayuda,
12 a
Baliya sun anteni, 7 i
Mangsa sun mundura, 6 a
Lah Bisma den prayitna, 7 a
Katiban pusaka mami, 8 i
Mara tibakna, 5 a
Curiganira nuli. 7 i
Baliya sun anteni, 7 i
Mangsa sun mundura, 6 a
Lah Bisma den prayitna, 7 a
Katiban pusaka mami, 8 i
Mara tibakna, 5 a
Curiganira nuli. 7 i
(Langendriyan)
Mijil
Jalak uren mawurahan sami, 10 i
Samadya andon woh, 6 o
Amuwuhi malad wiyadine, 10 e
Ana manuk mamatuk sasari, 10 i
Angsoka sulastri, 6 i
Ruru karya gandrung. 6 u
Samadya andon woh, 6 o
Amuwuhi malad wiyadine, 10 e
Ana manuk mamatuk sasari, 10 i
Angsoka sulastri, 6 i
Ruru karya gandrung. 6 u
(Haji Pamasa, Ranggawarsita)
Pucung
Pucung adalah salah satu dari 12
puisi jawa (tembang macapat) yang sangat sederhana sekali. Pucung biasa disebut
juga dengan pocung. Pucung adalah tetembangan yang digunakan untuk mengingat
pada kematikan, karena dekat dengan kata “pocong” yaitu pembungkusan mayat saat
mau dikubur. Selain itu pucung juga berarti woh-wohan (buah-buahan) yang
memberikan kesegaran. Dan kata “cung” sendiri mengingatkan pada kuncung yang lucu.
Oleh sebab itu perkembangan dari tembang ini merujuk kepada hal-hal lucu atau
parikan atau bedhekan (tebakan).
Pucung sendiri memiliki watak
kendur, tanpa adanya klimaks dan tujuan dalam cerita. Dalam membuat pucung
tidak boleh asal-asalan karena ada aturannya.
Berikut aturan dari tembang pucung.
1. Guru gatra = 4
Artinya tembang ini memiliki 4 larik kalimat.
Artinya tembang ini memiliki 4 larik kalimat.
2. Juru wilangan = 12, 6, 8, 12
Maksudnya tiap kalimat harus bersuku kata seperti diatas. Kalimat pertama 12 suku kata. Kalimat kedua 6 suku kata. Kalimat ketiga 8 suku kata. Kalimat keempat 12 suku kata.
Maksudnya tiap kalimat harus bersuku kata seperti diatas. Kalimat pertama 12 suku kata. Kalimat kedua 6 suku kata. Kalimat ketiga 8 suku kata. Kalimat keempat 12 suku kata.
3. Guru lagu = u, a, i, a
Akhir suku kata dari setiap kalimat harus bervokal u, a, i, a
Akhir suku kata dari setiap kalimat harus bervokal u, a, i, a
Berikut ini adalah contoh tembang
pucung.
Ngelmu iku kelakone kanthi laku
--> u
Lekase lawan kas --> a
Tegese kas nyantosani --> i
Setya budya pengekesing dur angkara --> a
Lekase lawan kas --> a
Tegese kas nyantosani --> i
Setya budya pengekesing dur angkara --> a
Jurudemung
Tuladha iki dijupuk saka Serat
Pranacitra
ni ajeng mring gandhok wétan
wus panggih lan Rara Mendut
alon wijilé kang wuwus
hèh Mendut pamintanira
adhedhasar adol bungkus
wus katur sarta kalilan
déning jeng kyai Tumenggung.
Tuladha iki dijupuk saka Serat Sekar-sekaran anggitan Mangkunegaran IV.
cirining serat iberan
kebo bang sungunya tanggung
saben kepi mirah ingsun
katon pupur lalamatan
kunir pita kasut kayu
wulucumbu Madukara paran margane
ketemu
Wirangrong
Tuladha iki dijupuk saka Serat
Wulang Rèh anggitan dalem Ingkang Sinuhun Pakubuwana IV.
dèn samya marsudêng budi
wiwéka dipunwaspaos
aja-dumèh-dumèh bisa muwus
yèn tan pantes ugi
sanadyan mung sakecap
yèn tan pantes prenahira
Balabak
Tuladha iki dijupuk saka Serat Jaka
Lodhang anggitan Ki Ranggawarsita.
byar rahina Kèn Rara wus maring
sendhang
mamèt wé
turut marga nyambi reramban
janganan
antuké
praptêng wisma wusing nyapu
atetebah
jogané
Tuladha iki anggitane Ki Padmosukoco.
kabalabak jroning jagad gedhe ana,
yektine
jagad cilik sinorotan surya, kembar
pandhane
soring surya ana gunung gung
saguja,
blegere
Gambuh
Sekar gambuh ping catur,
Kang cinatur polah kang kalantur,
Tanpa tutur katula tula katali,
Kadaluwarsa katutuh,
Kapatuh pan dadi awon.
Kang cinatur polah kang kalantur,
Tanpa tutur katula tula katali,
Kadaluwarsa katutuh,
Kapatuh pan dadi awon.
Megatruh
Tuladha iki dijupuk saka Babad
Tanah Jawi anggitan Ki Yasadipura.
"sigra milir kang gèthèk
sinangga bajul"
"kawan dasa kang njagèni"
"ing ngarsa miwah ing
pungkur"
"tanapi ing kanan kéring"
"kang gèthèk lampahnya
alon"
Girisa
Metrum ini memiliki watak megah (mrebawani).
Metrum ini diambil dari metrum kakawin dengan nama yang sama.
Dene utamaning nata, 8 a
Berbudi bawa leksana, 8 a
Lire berbudi mangkana, 8 a
Lila legawa ing driya, 8 a
Agung dennya paring dana, 8 a
Anggeganjar saben dina, 8 a
Lire kang bawa leksana, 8 a
Anetepi pangandika. 8 a
Berbudi bawa leksana, 8 a
Lire berbudi mangkana, 8 a
Lila legawa ing driya, 8 a
Agung dennya paring dana, 8 a
Anggeganjar saben dina, 8 a
Lire kang bawa leksana, 8 a
Anetepi pangandika. 8 a
Sumber : http://id.wikipedia.org/wiki/Macapat
Waktu diunggah :
14 Juni 2012 pukul 18.32
Waktu akses : 29
Juli 2012 puku 20.57
~~~
Terimakasih ~~~
keren terima kasih infonya :)
BalasHapusTerima Kasih, Sangat Bermanfaat!
BalasHapusNice Blog! Kunjungi blogku juga: http://adistyhumaimahpunya.blogspot.com/
Terima kasih atas kunjungannya... ^^
Anda mengupload tembang2 jawa menurut aku anda juga termasuk pahlawan kebudayaan jawa........ jangan lelah untuk mempertahankannya ......siapa lagi kalau bukan kita2 orang jawa ......
BalasHapusAnda mengupload tembang2 jawa menurut aku anda juga termasuk pahlawan kebudayaan jawa........ jangan lelah untuk mempertahankannya ......siapa lagi kalau bukan kita2 orang jawa ......
BalasHapusMakasih, admin..........
BalasHapusObat Radang Paru Paru Anak
BalasHapusObat Penyakit Radang Hidung
Obat Infeksi Usus Dan Lambung
Obat Peradangan Lidah
Obat Leher Bengkak Pada Anak
Obat Panas Dalam Untuk Anak Anak
Obat Sakit Dada Untuk Anak
Obat Penyakit Jantung Ibu Hamil
A gambling addiction is a game of chance | DRMCD
BalasHapusThere are 당진 출장안마 different 충청남도 출장안마 gambling 군포 출장샵 behaviors 공주 출장샵 and gambling behavior patterns, including problem gambling, pathological gambling, pathological gambling, Jun 청주 출장샵 30, 2020 · Uploaded by DRMCD